sadece_erhan
17/08/2013, 15:59
Merhaba değerli forumdaşlarım, sente ayarıyla ilgili sorduğum soruya kimsevap vermemiş, demekki kimse yeterince bilgi sahibi değil, o halde uzman olmamakla birlikte internetten edindiğim bilgileri dilim döndüğünce anlatacağım, eksik veya yanlış olduğunu bildiğiniz birşeyi lütfen eklemekden çekinmeyin.
Öncelikle terimleri açıklayım
eksantitirik mili (kam mili, ing. cam shaft):
Kam milinin ana görevi sübapları açıp kapatmaktır. Üstten egzantirikli motorlarda kam milinin kamları ile külbitörler direkt temas halindedir. Kam mili külbitöre hareket verir, külbitörler ise sübapları açar. Yandan egzantirikli motorlarda ise kam milinin kamları sübap iteceklerine hareket verir. Sübap itecekleri de külbitöre hareket iletir ve külbitörler de sübapı açar. ( kaynak (https://www.bilgiustam.com/kam-miliegzantrik-mili-nedir-nasil-calisir/) )
eksantirik kasnağı (ing. cam pulley):
eksantirik milinin ucunda triger kayışına bağlı büyük dişli.
Krank Mili (ing. crankshaft)
Krank mili en basit ifadeyle; pistonun doğrusal hareketini dairesel dönme hareketine çeviren bir motor elemanıdır. Krank mili pistonlardan aldığı öteleme hareketini dairesel harekete çevirerek tekerleklere iletilen bütün momentin kendi üzerinden alınmasını sağlar. Krank miline bağlı triger kayışı ile kam miline hareket verir. ( kaynak (https://www.bilgiustam.com/krank-mili-nedir-nasil-calisir/) )
Triger Kayışı ( ing. timing belt )
Motorlarda silindir kapağı içerisinde bulunan egzoz ve emme subaplarını hareket ettiren eksantrik (kam) mili ile krank mili üzerinde bulunan volan dişlisini birbirine bağlayan parçadır. Triger kayışı yapımında cam elyaf maddesi sağlamlığı arttırılmıştır. Yaklaşık olarak 1.5 ton yük taşıma kapasitesine sahiptir. Ancak buna rağmen sürekli metal dişlilere sürtündüğünden aşınıp kopabilmektedir. Bu yüzden her 5 yılda veya ortalama 40.000 ila 60.000 km arasında değiştirilmesi gerekir, ancak yeni jenerasyon motorlorda değiştirme peryodu 120.000 kilometreye kadar artırılmıştır. ( kaynak (https://tr.wikipedia.org/wiki/Triger_kay%C4%B1%C5%9F%C4%B1) )
Marş Motoru
Marş motoru, akümülatörden aldığı elektrik enerjisiyle çalışan ve motordaki ilk hareketi sağlayan sistemdir. Kontağın çevrilmesiyle harekete geçirilen marş motoru krank miline bağlı olan volan dişlilerinin dönmesini, yakıt-hava karışımının motora dolmasını ve pistonların ilk hareketini yapmasını sağlar.
Bazı küçük motorları, örneğin; jeneratörleri çalıştırırken krank mili kasnağına bağlı bir ipin çekilmesiyle ya da motosikletlerde olduğu gibi ayağımızla pedala basarak ilk hareketi veririz ve marş motorunun görevini üstlenmiş oluruz. ( kaynak (https://www.bilgiustam.com/mars-motoru-nedir-nasil-calisir/) )
Volan Dişlisi
Krank miline bağlı krankın hareketi ile direkt dönen ve ateşleme zamanında aldığı gücü diğer zamanlarda motorun dönmesi için harcayarak hareketinni devamlılığını sağlayan büyük silindirik dişlidir.Krank mili ile birlikte motorun dengesini saglar. ( kaynak (https://tr.wikipedia.org/wiki/Volan) )
Subap (ing valve, valf)
Subab; silinidir içindeki pistonun hareket etmesi için gerekli olan yakıtı silindire bırakan ve yanma sonucu silindir içindeki gazı silindirden dışarı atan, silindirin ucundaki kanallardır. Yakıt bırakan kanala emme subabı, gazı silindirden dışarı atan kanala ise egzoz subabı denir. Egzoz subabı yakıtı silindire bıraktıktan sonra yakıtın türüne göre yakıt ya sıkıştırılarak ya da buji ile ateşleme yapılarak yakılır ve piston hareketi başlar. Yanma bittikten sonra oluşan gazı silindirden dışarı atmak için devreye egzoz subabı girer. Bu kanallar, yani subablar pistonun hareketine göre açılır ve kapanır. Bu zaman içinde hem yanmak üzere silindire yakıt ihmali hem de yanmış yakıtın gazı silindirden atılır. Subablardaki zamanlamayı da krank milinin dönme hızının yarısı kadar olan kam milindeki ( egzantrik mili ) çıkıntılar sayesinde olur.
Normalde bir silindirde emme ve egzoz subabı olmak üzere iki tane subab vardır. Toplamda dört silindirli bir aracı baz alırsak toplam sekiz subabımız olur yani aracımız 8 valve’dir. Yalnız bazı otomobil firmaları aracın gücünü arttırmak aynı zamandada yakıt tasarrufu saglamak adına subab
sayılarını arttırmıştır. Gördüğümüz 16 valve yazan bir dört silindirli arabanın her silindirinde iki tane egzoz, iki tane emme subabı olduğu anlamına gelir.
motor kabaca aşağıda anlattığım şekilde çalışır
Anahtarı çevirdiğimizde marş motoru aküden aldığı elektrikle volan dişlisini çevirir, volan dişlisi bağlı olduğu krank milini çevirerek pistonlara ilk hareketini verir. krank milinin bir ucunda volan dişlisi olduğunu anlamış olduk, diğer ucunda triger kayışına bağlı olduğundan triger kayışı vasıtası ile eksantirik milini çevirir, eksantirik milide sübapları pistonların zamanlamasına uygun olarak çalıştırır. Sübaplar, pistonların hareketlerine tam senkron olarak çalışmalıdır. triger kayışı veya zinciri takılırken eksantirik milinin ve krank milinin dişlilerinin üzerindeki işaretlere bakarak veya özel açılı ayar aparatlarıyla birbirine sekron hale getirilip takılması gerekir. tamanlamada oluşacak hatalar telafisi zor durumlara yolaçabilir. örneğin triger kayış / zinciri ,eksantirik mili ve ya krank mili tam hizlanmadan takılırsa subaplar pistonlara göre zamnsız açılıp kapanacak ileri durumlarda subapların pistonlara çarparak eğilmesine eğilmelerine ve pistonlarda hasara yol açacaktır.
işte triger kayışında yapılması gereken bu zmanlama ayarına SENTE ayarı deniyor. sentenin 1 diş kayması çoğunlukla motora zarar vermesede motorun zor marş almasına ve düzensiz çalışmasına bağlı yüksek devire çıkamama sorunu oluşturuken, bazı dıumlarda motorun vuruntulu çalışmasına, sebepsiz stop etmesinede hissedilir derecede güç kaybına yolaçıyor.
https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-3.gif (https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-3.gif)https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-4.gif (https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-4.gif)
Öncelikle terimleri açıklayım
eksantitirik mili (kam mili, ing. cam shaft):
Kam milinin ana görevi sübapları açıp kapatmaktır. Üstten egzantirikli motorlarda kam milinin kamları ile külbitörler direkt temas halindedir. Kam mili külbitöre hareket verir, külbitörler ise sübapları açar. Yandan egzantirikli motorlarda ise kam milinin kamları sübap iteceklerine hareket verir. Sübap itecekleri de külbitöre hareket iletir ve külbitörler de sübapı açar. ( kaynak (https://www.bilgiustam.com/kam-miliegzantrik-mili-nedir-nasil-calisir/) )
eksantirik kasnağı (ing. cam pulley):
eksantirik milinin ucunda triger kayışına bağlı büyük dişli.
Krank Mili (ing. crankshaft)
Krank mili en basit ifadeyle; pistonun doğrusal hareketini dairesel dönme hareketine çeviren bir motor elemanıdır. Krank mili pistonlardan aldığı öteleme hareketini dairesel harekete çevirerek tekerleklere iletilen bütün momentin kendi üzerinden alınmasını sağlar. Krank miline bağlı triger kayışı ile kam miline hareket verir. ( kaynak (https://www.bilgiustam.com/krank-mili-nedir-nasil-calisir/) )
Triger Kayışı ( ing. timing belt )
Motorlarda silindir kapağı içerisinde bulunan egzoz ve emme subaplarını hareket ettiren eksantrik (kam) mili ile krank mili üzerinde bulunan volan dişlisini birbirine bağlayan parçadır. Triger kayışı yapımında cam elyaf maddesi sağlamlığı arttırılmıştır. Yaklaşık olarak 1.5 ton yük taşıma kapasitesine sahiptir. Ancak buna rağmen sürekli metal dişlilere sürtündüğünden aşınıp kopabilmektedir. Bu yüzden her 5 yılda veya ortalama 40.000 ila 60.000 km arasında değiştirilmesi gerekir, ancak yeni jenerasyon motorlorda değiştirme peryodu 120.000 kilometreye kadar artırılmıştır. ( kaynak (https://tr.wikipedia.org/wiki/Triger_kay%C4%B1%C5%9F%C4%B1) )
Marş Motoru
Marş motoru, akümülatörden aldığı elektrik enerjisiyle çalışan ve motordaki ilk hareketi sağlayan sistemdir. Kontağın çevrilmesiyle harekete geçirilen marş motoru krank miline bağlı olan volan dişlilerinin dönmesini, yakıt-hava karışımının motora dolmasını ve pistonların ilk hareketini yapmasını sağlar.
Bazı küçük motorları, örneğin; jeneratörleri çalıştırırken krank mili kasnağına bağlı bir ipin çekilmesiyle ya da motosikletlerde olduğu gibi ayağımızla pedala basarak ilk hareketi veririz ve marş motorunun görevini üstlenmiş oluruz. ( kaynak (https://www.bilgiustam.com/mars-motoru-nedir-nasil-calisir/) )
Volan Dişlisi
Krank miline bağlı krankın hareketi ile direkt dönen ve ateşleme zamanında aldığı gücü diğer zamanlarda motorun dönmesi için harcayarak hareketinni devamlılığını sağlayan büyük silindirik dişlidir.Krank mili ile birlikte motorun dengesini saglar. ( kaynak (https://tr.wikipedia.org/wiki/Volan) )
Subap (ing valve, valf)
Subab; silinidir içindeki pistonun hareket etmesi için gerekli olan yakıtı silindire bırakan ve yanma sonucu silindir içindeki gazı silindirden dışarı atan, silindirin ucundaki kanallardır. Yakıt bırakan kanala emme subabı, gazı silindirden dışarı atan kanala ise egzoz subabı denir. Egzoz subabı yakıtı silindire bıraktıktan sonra yakıtın türüne göre yakıt ya sıkıştırılarak ya da buji ile ateşleme yapılarak yakılır ve piston hareketi başlar. Yanma bittikten sonra oluşan gazı silindirden dışarı atmak için devreye egzoz subabı girer. Bu kanallar, yani subablar pistonun hareketine göre açılır ve kapanır. Bu zaman içinde hem yanmak üzere silindire yakıt ihmali hem de yanmış yakıtın gazı silindirden atılır. Subablardaki zamanlamayı da krank milinin dönme hızının yarısı kadar olan kam milindeki ( egzantrik mili ) çıkıntılar sayesinde olur.
Normalde bir silindirde emme ve egzoz subabı olmak üzere iki tane subab vardır. Toplamda dört silindirli bir aracı baz alırsak toplam sekiz subabımız olur yani aracımız 8 valve’dir. Yalnız bazı otomobil firmaları aracın gücünü arttırmak aynı zamandada yakıt tasarrufu saglamak adına subab
sayılarını arttırmıştır. Gördüğümüz 16 valve yazan bir dört silindirli arabanın her silindirinde iki tane egzoz, iki tane emme subabı olduğu anlamına gelir.
motor kabaca aşağıda anlattığım şekilde çalışır
Anahtarı çevirdiğimizde marş motoru aküden aldığı elektrikle volan dişlisini çevirir, volan dişlisi bağlı olduğu krank milini çevirerek pistonlara ilk hareketini verir. krank milinin bir ucunda volan dişlisi olduğunu anlamış olduk, diğer ucunda triger kayışına bağlı olduğundan triger kayışı vasıtası ile eksantirik milini çevirir, eksantirik milide sübapları pistonların zamanlamasına uygun olarak çalıştırır. Sübaplar, pistonların hareketlerine tam senkron olarak çalışmalıdır. triger kayışı veya zinciri takılırken eksantirik milinin ve krank milinin dişlilerinin üzerindeki işaretlere bakarak veya özel açılı ayar aparatlarıyla birbirine sekron hale getirilip takılması gerekir. tamanlamada oluşacak hatalar telafisi zor durumlara yolaçabilir. örneğin triger kayış / zinciri ,eksantirik mili ve ya krank mili tam hizlanmadan takılırsa subaplar pistonlara göre zamnsız açılıp kapanacak ileri durumlarda subapların pistonlara çarparak eğilmesine eğilmelerine ve pistonlarda hasara yol açacaktır.
işte triger kayışında yapılması gereken bu zmanlama ayarına SENTE ayarı deniyor. sentenin 1 diş kayması çoğunlukla motora zarar vermesede motorun zor marş almasına ve düzensiz çalışmasına bağlı yüksek devire çıkamama sorunu oluşturuken, bazı dıumlarda motorun vuruntulu çalışmasına, sebepsiz stop etmesinede hissedilir derecede güç kaybına yolaçıyor.
https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-3.gif (https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-3.gif)https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-4.gif (https://www.bilgiustam.com/resimler/2012/04/1036-valve-4.gif)